Portretrecht - Droit à l'image  

Bundesgerichtshof 24 februari 2022, IEF 20933, IEFbe 3537; I ZR 2/21 (Tina Turner tegen producent tribute-show) Uit het persbericht: Eiseres, die de artiestennaam Tina Turner draagt, is een wereldberoemde zangeres. Verweerder is producent van een show waarin zanger F. optreedt en de grootste hits van eiseres ten gehore brengt. Verweerder adverteerde met posters waarop F. was afgebeeld en waarop de show werd aangekondigd met de woorden "SIMPLY THE BEST - THE tina turner STORY". Eiseres is van mening dat door de overeenkomst tussen F. en haar en genoemde tekst de kijker ervan uitgaat dat zij zelf op de affiches is afgebeeld en betrokken is bij de voorstelling. Eiseres had niet ingestemd met het gebruik van haar beeltenis of haar naam en eist dat de gedaagde met het gebruik stopt.

Hof van Beroep Antwerpen 30 november 2015, IEFbe 2530 (Mobil glass tegen Autoglass) Portretrecht. Appellante en geïntimeerde zijn rechtstreekse concurrenten en actief in onderhoud, montage en herstel van autoruiten. In het gratis huis-aan-huis-tv-blad TVlocal, editie Limburg laat appellante een advertentie plaatsen met een foto van (tweede) geïntimeerde, zaakvoerder van Autoglass zonder diens toestemming. De rechtbank [De redactie is op zoek naar het eerdere vonnis: Rb KH Hasselt 25 juni 2013, A.R. A/11/04189] wijst de vordering toe. De tekst van de advertentie werd in opdracht van appellante geplaatst, maar de foto is door TVlocal toegevoegd. Appellante zou in concreto niet de auteur zijn van de begane inbreuk, maar in ieder geval staat de appellante in voor de begane fout, onder de plaatsingsvoorwaarden staat dat "alle in de advertenties opgenomen gegevens zijn geplaatst onder verantwoordelijkheid van het betrokken bedrijf". Schadevergoeding in redelijke billijkheid begroot op het forfaitaire bedrag van €250,00. Voor de geportretteerde onder verwijzing naar SOFAM-lijst: 1/4 van een advertentie van een halve bladzijde in huis-aan-huis-blad met oplage van 70.000 wegens gebrek aan toestemming en naamsvermelding: 1.312,11 EUR.

Hof van beroep Brussel 30 juni 2015, IEFbe 1451 (Palliatieve zorgen)
Uitspraak aangebracht door Edward Taelman, Allen & Overy. Mediarecht. Persrecht. Privacy. oor kankerpatiënte en haar familie werd een eenzijdig verzoek tot bevelen van kunstmatige ventilatie via een canule uit te voeren, die de arts zou hebben geweigerd vanwege de uitzichtloze situatie. Deze beschikking zou in strijd zijn met het beginsel dat een arts geen behandeling uit te voeren die geen positieve gevolgen kan hebben. Over deze beslissing is bericht in media. Uit de getrapte aansprakelijkheid uit artikel 25 lid 2 van de gecoördineerde Grondwet volgt dat de uitgever, drukker of verspreider niet vervolgd kan worden. De hoofdredacteur valt niet hieronder. De artikels getiteld "Iemand van 98 krijgt geen medicamenten meer" en "Nog klachten over diensthoofd palliatieve zorgen in Halle", "Rechter dwingt dokter om patiënt te behandelen", dit is voorwerp van een sterk maatschappelijk debat. De RvdJ [2009-07] wordt aangehaald: Het noemen van de naam van klager en tonen van zijn foto is geen inbreuk op privacy, de persoonlijke levenssfeer is nooit aan bod en er is gelegenheid geweest om te reageren, waar de voorkeur niet aan werd gegeven. Appellant wordt telkens afgebeeld in zijn doktersjas dus als professioneel in het vak en volledig neutraal. Het vonnis wordt bevestigd.

3.4. Appellant beklaagt er zich tenslotte over dat zijn recht op afbeelding zou zijn geschonden in twee van de geciteerde artikels.

De publicatie van een afbeelding van (relatief) publieke personen of van particulieren die in een actualiteit van algemeen belang betrokken zijn, maakt geen fout uit wanneer de publicatie strekt tot een informatie in het kader van deze actualiteit en niet gepaard gaat met een inbreuk op het recht op privacy.

Het recht op informatie ontstaat wanneer de actualiteit het privédomein overstijgt en een kwestie van algemeen belang wordt waardoor het recht op afbeelding in zeker mate ophoudt toe te behoren aan de oorspronkelijke titularis om het voorwerp te worden van een recht op informatie van de bevolking.

Appellant wordt telkens afgebeeld in zijn doktersjas dus als professioneel in het vak en volledig neutraal. De afbeeldingen zijn geenszins kwetsend of spottend. Op die foto's kan nergens enig verband worden gelegd met het privé-even van appellant. Uit die gepubliceerde foto's kan geen inbreuk op de privacy worden afgeleid. Hij kwam in de actualiteit n.a.v. een beschikking genomen op eenzijdig verzoekschrift en uitgesproken op 16 mei 2008. Deze beslissing werd doro een aantal geneesheren als 'opzienbarend' beschouwd en 'in tegenstrijd met hun deontologische code'. Niet alleen het Laatste Nieuws deed hierover berichtgeving, maar vele andere media. Hierdoor werd appellant een relatief publieke persoon.

De Privacycommissie waartoe appellant zich gericht heeft, stelde in haar brief van 20 januari 2010 dat wat het bekendmaken betreft van persoonsgegevens (naam, voornaam, afbeelding) de toestemming van de betrokkene slechts één van de toelaatbaarheidsgronden is opgesomd in artikel 5,a van de Privacywet (...)

RvdJ 18 juni 2015, IEFbe 1416; 2015-17 (Dementerende veldrijder)
Beelden. Portretrecht. De publicatie van  foto’s van klager, die dement is, en die hem tonen in zijn kwetsbaarheid, kan niet zonder toestemming van zijn echtgenote. Het artikel is een interview met ex-wielrenner en -veldrijder Roger. Hij getuigt over het jarenoude conflict met zijn broer en ex-wielrenner en -veldrijder Erik en vertelt ook dat Erik dement is en in een woonzorgcentrum verblijft. Er is geen wederhoor geweest en klagers zijn ook en vooral kwaad over de publicatie van de foto’s van de zichtbaar demente broer. De toestemming van broer Roger volstaat niet, de journalist had toestemming moeten verkrijgen van de echtgenoot van Erik. De klacht is gegrond.

Beslissing
Wat de kans op wederhoor betreft, spreken de versies van klagers en Primo elkaar tegen. De Raad kan op basis van die gegevens niet uitmaken of Primo aan klagers een loyale kans op wederhoor heeft gegeven, en kan hierover dan ook geen uitspraak doen.
Het is duidelijk dat Erik (...) zich in een maatschappelijk kwetsbare situatie bevindt. De foto’s, genomen in het woonzorgcentrum, tonen hem in zijn kwetsbaarheid en behoren tot de privésfeer. De toestemming van zijn broer Roger volstond niet om ze te publiceren. De journalist had hiervoor toestemming moeten vragen aan en verkrijgen van de echtgenote van Erik. De Raad is dan ook van oordeel dat de publicatie van de foto’s indruist tegen artikel 23 van de code dat bepaalt: ‘De journalist respecteert het privéleven en gaat in het bijzonder omzichtig om met mensen in een maatschappelijk kwetsbare situatie’, en tegen artikel 24 dat bepaalt: ‘De journalist respecteert de menselijke waardigheid en tast ze niet verder aan dan noodzakelijk is in het maatschappelijk belang van de berichtgeving.’

RvdJ 18 juni 2015, IEFbe 1414; 2015-15 (Hoste tegen TV Familie)
Het magazine publiceert een foto van sociale media in een andere en voor klaagster compromitterende context zonder daarvoor argumenten aan te brengen, en leeft gemaakte afspraken over het gebruik van de foto niet na. Een artikel met als titel 'Zo lokt den John vrouwen in bed. Hij ruilde Astrid in voor meerdere vriendinnetjes' staat in TV Familie. Klaagster klaagt erover dat TV Familie de foto van haar met John Bryan publiceerde zonder haar toestemming. Het is de tweede keer dat TV Familie de bewuste foto publiceerde. TV Familie haalde toen de foto van Twitter. Ondanks afspraken over het wissen van de foto uit de databank, wordt deze anderhalf jaar later opnieuw ingezet, maar nu volledig herkenbaar, terwijl ze de eerste keer onherkenbaar was gemaakt. Bovendien plaatste het blad de foto lukraak bij het artikel en suggereerde daarmee dat ze een relatie zou hebben of gehad hebben met John Bryan, wat niet zo is.

Beslissing
TV Familie haalde de foto van klaagster van Twitter en publiceerde die in een andere en voor klaagster compromitterende context. Het suggereert zo dat klaagster het bed zou hebben gedeeld met John Bryan, wat klaagster ontkent en waarvoor TV Familie geen enkel argument aanbrengt. Bovendien maakte TV Familie de foto, anders dan bij de eerste publicatie, niet onherkenbaar en kan klaagster duidelijk herkend worden. De publicatie van de foto druist dan ook in tegen artikel 23 van de code dat bepaalt: ‘De journalist respecteert het privéleven van personen’, en tegen de richtlijn bij artikel 22 over het gebruik van materiaal van sociale media die bepaalt: ‘Er is bijzondere terughoudendheid vereist wanneer beeldmateriaal wordt gebruikt dat in een totaal andere context op het net werd geplaatst dan die van de nieuwsfeiten waarover bericht wordt. Verspreiding in de ene context betekent niet dat het beeldmateriaal zomaar in een andere context mag worden gebruikt’.

Uit mailcorrespondentie die klaagster voorlegt, blijkt ook duidelijk dat een journalist van TV Familie in 2013 toezegde dat het magazine de foto niet meer zou gebruiken. TV Familie heeft zich niet aan die afspraak gehouden, wat indruist tegen artikel 21 van de code: ‘De journalist maakt met bronnen of andere gesprekspartners geen afspraken die zijn onafhankelijkheid in het gedrang brengen. Maar gemaakte afspraken moeten wel worden nageleefd’.

RvdJ 9 april 2015, IEFbe 1405; 2015/08 (Klager t/ Het Laatste Nieuws en HLN.be)
Mediarecht. Portretrecht. De Raad is van oordeel dat, gezien de ernst van de feiten, beperkte identificatie van klager en publicatie van de trouwfoto op de regionale pagina’s gerechtvaardigd was, en conform de
richtlijn bij art. 23 van de code over identificatie in gerechtelijke context. De foto illustreert de verslaggeving over de rechtszaak.

Aanleiding zijn drie artikels in verschillende regionale versies van Het Laatste Nieuws en HLN.be van 8 augustus 2014 onder de titels: ‘Rekening trouwfeest nooit betaald’, ‘Oplichters slaan slag op eigen trouwfeest’ en ‘Oplichterskoppel riskeert strenge straffen’, en drie artikels, ook in verschillende regionale versies van Het Laatste Nieuws en HLN.be van 11 september 2014, onder de titels ‘Strenge straffen voor oplichterskoppel’, ‘Achttien en zes maanden cel voor oplichterskoppel’ en ‘We wilden die mensen niet oplichten’.

Klager neemt aanstoot aan het feit dat hij herkenbaar in beeld komt in de artikels. Zowel van hemzelf als van zijn echtgenote worden de voornaam en de eerste letter van de familienaam genoemd, en ook de gemeente waar ze wonen. Klager is vooral kwaad over de gepubliceerde trouwfoto. Volgens klager vroeg de uitbaatster van de zaal van het trouwfeest om een foto van hem en zijn echtgenote te maken, maar gaven zij nooit de toestemming om de foto in de krant te publiceren. Hij zegt dat hij en zijn echtgenote door de foto en door de andere gegevens duidelijk identificeerbaar zijn.

Cour d'appel de Liège 16 septembre 2014, IEFbe 1247 (The Exclusive Strings - JC Production contre T.& L.)
Décision envoyée par Philippe Campolini, Simont Braun. Droit à l'image. Droits Voisins. Droit des marques. T & L ont fait partie du groupe musical 'The Exclusive Strings', un quatuor de jeunes musiciennes créé dans 2006 et produit par la SPRL JC Production. Le groupe donnait un son contemporain avec un mélange de musique classique et de pop. Malgré la fin de leur collaboration, T&L constatent que l'appelante continue d'utiliser leur image et leurs enregistrements (droits voisins) sur le site www.exclusivestrings.com. La premier juge condamne JC Productions à payer la somme de 7.500 euros, (...) et la somme de 39.520,95 euros. La Cour confirme le jugement entrepris. La marque complexe de JC Productions "The exclusive strings", ne lui confère aucun droit d'usage exclusive du terme "Strings". Quelques semaines après la fin de leurs relations, les intimées ont lancé un concept concurrent de quatuor féminin à corde appelé "Strings4ever".

II.1. (...) L'appelante soutient que quelques semaines après la fin de leurs relations, les intimées ont lancé un concept concurrent de quatuor féminin à corde appelé "Strings4ever", utilisant une dénomination presqu'identique, pour un activité identique. Se fondant sur le droit de la concurrence déloyale et le droit des marques, l'appelante soutient que les intimées ont porté atteinte à la marque figurative "The exclusive strings", qu'elle a déposée le 19.10.2006 (Benelux n*0810961)
(...)
La marque complexe "The exclusive strings", si elle a effectivement été déposée, ce que l'appelante ne démontre pas, ne lui confère aucun droit d'usage exclusive du terme "Strings", ni aucune protection contre l'usage de ce terme par les tiers, car une marque composée - qui en l'espèce est composée d'éléments qui appartiennent au domaine public - est seulement protégeable comme un tout et non pour chacun de ses élément pris séparément, ce seul élément "Strings" n'étant pas de nature à créer la confusion avec le produit ou le service de l'entreprise JC Production.

RvdJ 12 maart 2015, IEFbe 1264 (Foto kinderen in Dag Allemaal)
De publicatie van een foto van de minderjarige kleinkinderen van de geïnterviewden is geoorloofd gezien de toestemming van de grootouders om de foto te publiceren en gezien de positieve manier waarop de kinderen in het artikel aan bod komen.

RvdJ 12 maart 2015, IEFbe 1264 (adressen van mensen die op huisnummer 30 wonen)
Het artikel is een correcte weergave van het interview, adresgegevens kunnen in dit geval weergegeven worden en er is geen noodzaak om voorinzage te geven of een rechtzetting te publiceren.

De Raad stelt vast dat Rita Verbeeck en Willy Verbiest, de grootouders van de kinderen op de foto, de betrokken foto zelf aan de journalist hebben gegeven, en dat ze toestemming gegeven hebben om de foto te publiceren. Rekening houdend met de positieve manier waarop Rita Verbeeck en Willy Verbiest vertelden over hun kinderen en kleinkinderen, had de journalist geen redenen om aan te nemen dat de ouders bezwaar zouden kunnen maken tegen de publicatie van de foto. De manier waarop de kinderen in het artikel aan bod komen is positief en alledaags. Rekening houdend met die context en met de toestemming van de grootouders om de foto te publiceren, is de Raad van oordeel dat de publicatie van de foto gerechtvaardigd was.

Adresgegevens:

De Raad begrijpt dat klagers verrast zijn door het uiteindelijke artikel, maar stelt vast dat het artikel een correcte weergave is van het interview, inclusief de uitspraken van klagers over hun ex-partners en over feitelijke gegevens zoals hun vakantieperiode. De Raad is van oordeel dat de publicatie van de adresgegevens van klagers in dit geval niet ongepast is, gezien het vooropgezette format van mensen die op huisnummer 30 wonen. De Raad is ten slotte van mening dat er geen noodzaak was om voorinzage te geven in het artikel, aangezien daarover geen afspraken werden gemaakt, en dat er - rekening houdend met voorgaande overwegingen - evenmin noodzaak was om achteraf een rechtzetting te publiceren.

NL Rechtbank van Eerste Aanleg Brussel 8 september 2014, IEFbe 1200 (Eiseres tegen VRT)
Actualiteitsverslaglegging. Recht op afbeelding. Eiseres werd door hobbyfotograaf en medewerker bij Parket in Gent naakt gefotografeerd in het Gentse justitiepaleis. Foto's kwamen op een (deels beveiligd) website die door een derde naar pers en het Parket zijn gelekt, waarop ontslag volgde en nieuwsuitzendingen van de VRT en kranten die foto's publiceerden zonder anonimisering. Eiseres doet een beroep op haar portretrecht, dat recht geldt eveneens voor (amateur)fotomodellen. Van een stilzwijgende toestemming kan niet worden gesproken wanneer de betreffende naaktfoto's op een (deels beveiligde) website zijn geplaatst.

Het vertonen van de foto's was noodzakelijk om het publiek volledig te informeren. Echter, de herkenbaarheid van eisende partij had geen enkele maatschappelijke relevantie, gaf geen enkele meerwaarde aan dit nieuwsitem en het was de amateur-fotograaf die geviseerd werd in de berichtgeving, niet het model.

2.2. c. Dit doet echter geen afbreuk aan het feit dat de rechtbank van oordeel is dat - zowel in geval van een vrije toegang van de website, als in geval van een deels beveiligde - in casu een stilzwijgende toestemming niet kan worden afgeleid uit het feit dat eisende partij de betreffende (naakt)foto's op haar website had geplaatst. Belangrijk is hierbij de context van deze website en de doelgroep die zij beoogde.

Eisende partij was ten tijde van de publicaties een amateur-fotomodel en trachtte via haar website een cliënteel op te bouwen voor allerhande opdrachten, waarvan naaktportretten slechts een deelaspect uitmaakten. Uit geen enkel element blijkt dat zij daarmee belangstelling zocht bij het grote publiek. Ook de foto's die uiteindelijk in het Gentse justitiepaleis werden genomen waren eerder artistiek, en bedoeld voor de betreffende amateur-fotograaf zelf  of althans een zeer beperkt publiek van eventueel collega-fotografen. Het feit dat deze foto's pas een jaar na het maken ervan toevallig opdoken getuigt daar ook van.

2.3. Primeren van de actualiteitsverslaglegging - afweging met het recht op afbeelding
(...) e. De rechtbank meent dat het aannemelijk is dat de context - met name het Gentse justitiepaleid - waarin de getoonde of gepubliceerde (naakt)foto's van eisende partij werden gemaakt een zeker actualiteitswaarde hadden. Er kan ook aanvaard worden dat het vertonen van de foto's daarbij noodzakelijk was om het publiek volledig te informeren.

Echter, de herkenbaarheid van eisende partij - en met name het nalaten het betreffende model te anonimiseren - had geen enkele maatschappelijke relevantie en gaf geen enkele meerwaarde aan dit nieuwsitem. Bovendien was het de amateur-fotograaf die geviseerd werd in de berichtgeving, en niet het model.

f. Rekening houdend met de aard van de media, de aard van de informatie en de betrokken persoon zelf, is de rechtbank dan ook van oordeel dat zowel de eerste als de tweede verwerende partij in de fout fing door de betreffende (naakt)foto's te tonen, respectievelijk te publiceren in de geviseerde journaals of krantenartikelen zoals vermeld in punt a., zonder enige vorm van anonimisering van het aangezicht van eisende partij, nochtans een zeer kleine en eenvoudige ingreep, zowel voor eerste als voor tweede verwerende partij. Zij pleegden daarbij duidelijk een inbreuk op artikel 10 van de Auteurswet.

RvdJ 16 oktober 2014, IEFbe 1022 (Ann Vandeweyer tegen Joepie)
Mediarecht. De gewezen stiefzoon van Ann Vandeweyer speelt in de muziekband Boycode. In een interview met Joepie vertelt de zanger over de problematische relatie die hij had met zijn gewezen stiefmoeder. Bij het artikel staat een foto van de zanger met zijn vader en zijn stiefzuster, de minderjarige dochter van Ann Vandeweyer. Klaagster neemt aanstoot aan de publicatie van de foto van haar minderjarige dochter bij het artikel. De Raad voor de Journalistiek oordeelt de klacht als gegrond.

Beslissing
Joepie maakt niet aannemelijk dat enig maatschappelijk belang de publicatie van een foto uit de privésfeer zonder toestemming rechtvaardigt. Artikel 23 van de Code bepaal: ‘De journalist respecteert het privéleven van personen en tast het niet verder aan dan noodzakelijk in het maatschappelijk belang van de berichtgeving. De journalist gaat in het bijzonder omzichtig om met mensen in een maatschappelijk kwetsbare situatie, zoals minderjarigen’.

Ook het feit dat de foto op de Facebook pagina van de stiefzoon stond, rechtvaardigt de publicatie in een andere context en voor een ruim publiek niet. De richtlijn bij artikel 22 van de Code zegt daarover:
‘Het feit dat iemand persoonlijke gegevens, informatie of beeldmateriaal op het internet of op een sociale netwerksite plaatst, zelfs als het om publiek toegankelijke pagina’s gaat, betekent evenwel niet automatisch dat dit materiaal zonder meer mag worden overgenomen in andere media. Bijzondere terughoudendheid is vereist bij het bekend maken van gegevens of afbeeldingen die de identificatie mogelijk maken van mensen in een maatschappelijk kwetsbare positie, zoals minderjarigen.'

Om die redenden is de Raad voor de Journalistiek van oordeel:

De klacht is gegrond.